Data dodania: 18-05-2025
Znany również jako:
Złośliwe oprogramowanie wymuszające okup
Definicja Ransomware
Ransomware to kategoria złośliwego oprogramowania (malware), które szyfruje dane lub blokuje systemy ofiary, a następnie żąda okupu (ang. ransom) za przywrócenie dostępu. Ataki ransomware mogą prowadzić do paraliżu operacyjnego, utraty danych i poważnych strat finansowych, szczególnie w sektorach infrastruktury krytycznej, zdrowia i przemysłu.
Mechanizm działania
- Infekcja – złośliwy kod dostaje się do systemu przez phishing, exploit kit, RDP lub podatność CVE.
- Rozprzestrzenianie – malware przemieszcza się lateralnie w sieci, infekując kolejne zasoby.
- Szyfrowanie – dane lokalne i sieciowe zostają zaszyfrowane silnym algorytmem (np. AES-256).
- Żądanie okupu – pojawia się komunikat z instrukcją płatności (zwykle w kryptowalucie).
- Opcjonalne podwójne wymuszenie – wyciek danych w razie odmowy zapłaty (tzw. double extortion).
Typowe odmiany ransomware
| Typ | Charakterystyka |
|---|---|
| Crypto-ransomware | Szyfruje pliki i żąda okupu za klucz deszyfrujący. |
| Locker ransomware | Blokuje ekran lub system operacyjny, uniemożliwiając pracę. |
| Doxware | Grozi ujawnieniem skradzionych danych. |
| Wiper | Podszywa się pod ransomware, lecz nie przywraca danych. |
| RaaS | Ransomware-as-a-Service, model abonamentowy dla przestępców. |
Przykłady znanych rodzin ransomware
- WannaCry – wykorzystywał podatność EternalBlue (SMBv1).
- Ryuk – celował w szpitale i sektor publiczny.
- LockBit – znany z profesjonalizacji usług RaaS.
- Conti – powiązany z rosyjskimi grupami cyberprzestępczymi.
Wyzwania i skutki biznesowe
- Przestoje operacyjne – zakłócenie produkcji i świadczenia usług.
- Koszty odzyskiwania – rzędu milionów euro, nawet bez zapłaty okupu.
- Utrata danych – trwała, jeśli brak backupu lub atak typu wiper.
- Utrata reputacji – szczególnie w branżach regulowanych.
- Zgodność z przepisami – obowiązki raportowe (np. NIS2, GPDR, DORA).
Dobre praktyki ochrony
- Segmentacja sieci i MFA – ograniczenie lateral movement.
- Regularny backup offline – dane odizolowane od ataku.
- EDR/XDR i SIEM – wczesne wykrywanie nietypowych zachowań.
- Szkolenia phishingowe – minimalizacja czynników ludzkich.
- Plan reakcji na incydenty – gotowe procedury i testy odporności.
Narzędzia i strategie reakcji
| Element | Opis |
|---|---|
| IR playbook | Zautomatyzowany scenariusz odpowiedzi na incydent. |
| Decryptor tools | Narzędzia typu NoMoreRansom udostępniane przez organy ścigania. |
| Analiza IoC | Wyszukiwanie wskaźników kompromitacji w logach i systemach. |
| Koordynacja z CSIRT | Pomoc w analizie i komunikacji z organami regulacyjnymi. |
Trendy w rozwoju ransomware
- Triple extortion – okup, wyciek i DDoS jako presja.
- Ransomware w OT i IoT – wzrost ataków na systemy przemysłowe.
- AI w obronie i ataku – automatyczne omijanie EDR, ale też lepsza detekcja.
- Ustawy i sankcje – rosnąca liczba regulacji zabraniających płatności okupu.
- Cyberubezpieczenia – rosnące wymagania wobec ochrony antyransomware.